|
本報告は、1996(平成8)年3月20日〜11月19日に、日和佐町で発生した高等菌類の調査結果をまとめたものである。本町は山林に恵まれた上、調査期間中の適度の降雨で多くのキノコが採集された。 なかでも、キノコの王様と称される食菌のタマゴタケ(写真1)、日本を代表する猛毒菌のドクツルタケと、その近縁種(写真2)が、また幻覚性毒をもつモエギアミアシイグチ(写真3)などの発生が確認された。
  
I Ascomycotina 子のう菌亜門 Discomycetes 盤菌綱 Helotiales ビョウタケ目 Leotiaceae ズキンタケ科
1 Bisporella sulfurina (Qu■el.)
Carp. モエギビョウタケ
II
Basidiomycotina 担子菌亜門 (1)Heterobasidiomycetes 異型担子菌綱 Dacrymycetales アカキクラゲ目 Dacrymycetaceae アカキクラゲ科 2 Guepinia
spathularia (Schw.)
Fr. ツノマタタケ Auriculariales キクラゲ目 Auriculariaceae キクラゲ科 3 Auricularia
polytricha (Mont.)
Sacc. アラゲキクラゲ Tremellales シロキクラゲ目 Tremellaceae シロキクラゲ科 4 Tremella
fuciformis Berk. シロキクラゲ 5 T. mesenterica Retz :
Fr. コガネニカワタケ (2)Eubasidiomycetes 真正担子菌綱 (A)Hymenomycetidae 帽菌亜綱 Aphyllophorales ヒダナシタケ目 Ramariaceae ホウキタケ科 6 Ramaria
sp. ホウキタケ属の一種 Cantharellaceae アンズタケ科 7 Cantharellus
sp. アンズタケ属の一種 Clavariaceae シロソウメンタケ科 8 Multiclavula clara
(Berk. et Curt.) Petersen アリノタイマツ Stereaceae ウロコタケ科 9 Xylobolus
spectabilis (Klotz.)
Boidin モミジウロコタケ Thelephoraceae イボタケ科 10 Thelephora
aurantiotincta Corner ボタンイボタケ(写真4)

11 Polyozellus multiplex (Underw.)
Murrill カラスタケ Polyporaceae 多孔菌科 12 Polyporus arcularius
Batsch.: Fr. アミスギタケ 13 Polyporellus badius (Pers. ex S. F. Gray)
Imazeki アシグロタケ 14 Microporus flabelliformis (Fr.) O.
Kuntze ウチワタケ 15 Cryptoporus volvatus (Peck)
Shear ヒトクチタケ(写真5)

16 Laetiporus versisporus (Lloyd)
Imazeki ヒラフスベ 17 Coltricia cinnamomea (Pers.)
Murr. ニッケイタケ 18 Pycnoporus coccineus (Fr.) Bond. et
Sing. ヒイロタケ(写真6)

19 Pycnoporellus fulgens (Fr.)
Donk カボチャタケ 20 Coriolus versicolor (L.: Fr.) Qu■l. カワラタケ(写真7)

21 C.
hirsutus (Wulf.: Fr.) Qu■l. アラゲカワラタケ 22 C. brevis (Berk.)
Aoshima ニクウスバタケ 23 Lenzites betulina (L.: Fr.)
Fr. カイガラタケ 24 Trichaptum abietinum (Dicks.: Fr.)
Ryvarden シハイタケ 25 Fomitopsis pinicola (Swartz: Fr.)
Karst. ツガサルノコシカケ 26 F. vinosa (Berk.)
Imazeki ブドウタケ Ganodermataceae マンネンタケ科 27 Ganoderma lucidum
(Leyss.: Fr.) Karst. マンネンタケ(写真17)

28 Elfvingia applanata (Pers.)
Karst. コフキサルノコシカケ(写真18) Hymenochaetaceae タバコウロコタケ科

29 Cyclomyces
fuscus Kunze ex Fr. ワヒダタケ 30 Inonotus xeranticus (Berk.) Imaz. et
Aoshima. ダイダイタケ 31 Phellinus robustus (Karst.)
Bond. カシサルノコシカケ Agaricales ハラタケ目 Pleurotaceae ヒラタケ科 32 Lentinus
lepideus (Fr.: Fr.) Fr. マツオウジ 33 Schizophyllum commune Fr.:
Fr. スエヒロタケ Hygrophoraceae ヌメリガサ科 34 Hygrocybe
sp. アカヤマタケ属の一種 Tricholomataceae キシメジ科 35 Lepista sordida
(Schum.: Fr.) Sing. コムラサキシメジ 36 Laccaria vinaceoavellanea
Hongo カレバキツネタケ 37 Armillariella tabescens (Scop.)
Sing. ナラタケモドキ(写真8)

38 Panellus stypticus (Bull.: Fr.)
Karst. ワサビタケ 39 Oudemansiella radicata (Relhan: Fr.)
Sing. ツエタケ 40 Marasmius siccus (Schw.) Fr. ハリガネオチバタケ 41 Cyptotrama
asprata (Berk.) Redhead et
Ginns ダイダイガサ Amanitaceae テングタケ科 42 Amanita rufoferruginea
Hongo カバイロコナテングタケ 43 A. sychnopyramis Corner et Bas f. subannulata
Hongo テングタケダマシ 44 A. pantherina (DC.: Fr.) Krombh. テングタケ 45 A.
vaginata (Bull.: Fr.) Vitt. var. vaginata ツルタケ 46 A. hemibapha (Berk.
et Br.) Sacc. subsp. hemibapha タマゴタケ(写真1) 47 A spreta (Peck)
Sacc. ツルタケダマシ 48 A. virosa (Fr.) Bertillon ドクツルタケ 49 A. ceciliae
(Berk. et Br.) Bas テングツルタケ 50 A. sp. テングタケ属の一種(写真2) 51 A. fuliginea
Hongo クロタマゴテングタケ 52 A. pseudoporphyria Hongo コテングタケモドキ 53 A. citrina
(Schaeff.) Pers. var. citrina コタマゴテングタケ 54 A. neoovoidea
Hongo シロテングタケ(写真9)

55 A. spissacea Imai ヘビキノコモドキ 56 A.
griseofarinosa Hongo コナカブリテングタケ 57 A. virgineoides
Bas シロオニタケ(写真13) Pluteaceae ウラベニガサ科

58 pluteus leoninus
(Schaeff.: Fr.)
Kummer ベニヒダタケ Agaricaceae ハラタケ科 59 Chlorophyllum molybdites
(Myer: Fr.) Massee オオシロカラカサタケ(写真10)

60 Macrolepiota procera (Scop.:
Fr.) Sing. カラカサタケ(写真11)

61 Leucocoprinus birnbaumii (Corda)
Sing. コガネキヌカラカサタケ 62 L. fragilissimus (Rav.) Pat. キツネノハナガサ 63 L.
bresadolae (Schulz.) S. Wasser ツブカラカサタケ 64 Lepiota clypeolaria (Bull.:
Fr.) Kummer ワタカラカサタケ 65 Agaricus campestris L.: Fr. ハラタケ 66 A.
subrutilescens (Kauffm.) Hotson et Stuntz ザラエノハラタケ 67 A. arvensis
Schaeff.: Fr. シロオオハラタケ 68 A. abruptibulbus Peck ウスキモリノカサ 69 A.
puruprellus (Mφller) Mφller コムラサキモリノカサ 70 A. praeclaresquamosus
Freeman ナカグロモリノカサ 71 Lepiota acutesquamosa (Weinm.: Fr.) Gill. s.
lat. オニタケ Coprinaceae ヒトヨタケ科 72 Coprinus atramentarius (Bull.:
Fr.) Fr. ヒトヨタケ 73 Psathyrella candolliana (Fr.: Fr.)
Maire イタチタケ 74 P. subatrata (Batsch)
Gill オオナヨタケ Cortinariaceae フウセンタケ科 75 Inocybe maculata
Boud. シラゲアセタケ 76 Cortinarius purpurascens (Fr.) Fr. カワムラフウセンタケ 77 C.
subalboviolaceus Hongo ウスムラサキフウセンタケ 78 C. violaceus (L.: Fr.)
Fr. ムラサキフウセンタケ 79 C. salor Fr. ムラサキアブラシメジモドキ 80 Dermocybe phoenicea
(Bull.) Moser in Gams アカササタケ Paxillaceae ヒダハタケ科 81 Paxillus
atrotomentosus (Batsch: Fr.)
Fr. ニワタケ Rhodophyllaceae イッポンシメジ科 82 Rhodophyllus cyanoniger
(Hongo)
Hongo コンイロイッポンシメジ Strobilomycetaceae オニイグチ科 83 Strobilomyces
strobilaceus (Scop.: Fr.) Berk. オニイグチ(写真12)

84 Boletellus emodensis
(Berk.) Sing. キクバナイグチ 85 B. elatus
Nagasawa アシナガイグチ Boletaceae イグチ科 86 Suillus bovinus (L.: Fr.)
O. Kuntze アミタケ 87 Phylloporus bellus (Mass.)
Corner キヒダタケ 88 Pulveroboletus ravenelii (Berk. et Curt.)
Murr. キイロイグチ 89 Xerocomus subtomentosus (L.: Fr.)
Qu■l. アワタケ 90 Boletus violaceofuscus Chiu ムラサキヤマドリタケ 91 B. ornatipes
Peck キアミアシイグチ 92 B. laetissimus Hongo ダイダイイグチ 93 B. quercinus
Hongo ナガエノウラベニイグチ 94 Tylopilus virens (Chiu)
Hongo ミドリニガイグチ(写真14)

95 T. nigerrimus (Heim) Hongo et
Endo モエギアミアシイグチ(写真3) 96 T. nigropupureus (Corner)
Hongo クロニガイグチ 97 T. alboater (Peck) Sing. オオクロニガイグチ 98 T. neofelleus
Hongo ニガイグチモドキ 99 T. exmius (Peck)
Sing. ウラグロニガイグチ Russulaceae ベニタケ科 100 Russula mariae
Peck ニオイコベニタケ 101 R. emetica (Schaeff.: Fr.) S. F
.Gray ドクベニタケ 102 R. castanopsidis Hongo。カレバハツ 103 R. cyanoxantha
(Schaeff.) Fr. カワリハツ 104 R. rosacea (Pers.) S. F.
Gray ヤブレベニタケ 105 R. crustosa Peck ヤブレキチャハツ 106 R. olivacea
(Schaeff.) Fr. クサイロアカネタケ 107 R. densifolia (Secr.)
Gill. クロハツモドキ 108 R. japonica Hongo シロハツモドキ(写真15)

109 R. sanguinea
(Bull.) Fr. チシオハツ 110 Lactarius volemus (Fr.) Fr チチタケ 111 L.
hatsudake
Tanaka ハツタケ (B)Gasteromycetidae 腹菌亜綱 Lycoperdales ホコリタケ目 Lycoperdaceae ホコリタケ科 112 Lanopila
nipponica (Kawam.) Y. Kobayashi オニフスベ 113 Calvatia craniiformis (Schw.)
Fr. ノウタケ 114 Lycoperdon perlatum Pers. ホコリタケ 115 L. pyriforme
Scheaff.: Pers. タヌキノチャブクロ 116 Bovista plumbea
Pers. シバフダンゴタケ Sclerodermatales ニセショウロ目 Pisolithaceae コツブタケ科 117 Pisolithus
tinctorius (Pers.) Coker et Couch コツブタケ 118 Astraeus hygrometricus
(Pers.)
Morgan ツチグリ Tulostomatales ケシボウズタケ目 Calostomataceae クチベニタケ科
本調査で、子のう菌類1目1科1属1種、担子菌類8目28科66属118種の分布が確認された。今年は、オニフスベが県内各地で発生し、話題となったが、本町でも例外ではなかった。著者らは、この種を数個,試食したが、結構、おいしいものである。 マンネンタケ(写真17)とコフキサルノコシカケ(写真18)は、今日、制癌(がん)キノコとして脚光を浴びている。とりわけ後者は、健胃・中風・抗腫瘍(しゅよう)・胃癌・心臓病・腎臓病・脳卒中に、また近年、中国では“樹舌”と称して食道癌に効用されている。 オオシロカラカサタケ(写真10)の中毒事例が1994年8月に海部郡内で起きた。この種のヒダは、成長につれてオリーブ・グリーンに変色する特性をもつ。近縁種のカラカサタケ(写真12)が食用にされているので、誤食のないよう留意して欲しい。
1)徳島大学薬学部 2)徳島県立日和佐高等学校 3)徳島県埋蔵文化財センター 4)徳島県立富岡西高等学校 |